وبلاگ علوم
» کوارتز چیست و چه کاربردی دارد؟
به خارج از شهر بروید و اولین قطعه‌سنگی را که می‌بینید، بردارید. شانس اینکه کوارتز در آن وجود داشته باشد، زیاد است. کوارتز، فراوان‌ترین کانی در پوسته زمین است و 12 درصد حجم آن را تشکیل می‌دهد. کوارتز در همه محیط‌ها و تقریباً در ترکیب تمام سنگ‌ها وجود دارد. اما دلیل این فراوانی چیست؟ کوارتز در آب داغ یا بخار حل می‌شود. بنابراین، به‌آسانی از جایی به‌جای دیگر می‌رسد. زمانی که آب یا بخار محتوی کوارتز خنک شود، این کانی برجای می‌ماند. علت یافت شدن کوارتز در بستر رودها، سواحل و درون ماسه‌ها همین است.
کوارتز، بسته به محلی که در آن تشکیل می‌شود، یا اتفاقی که در زمان تشکیل در نزدیکی محل آن می‌افتد، به شکل‌ها و رنگ‌های مختلفی درمی‌آید. اگر شما هم به مجموعه‌ای از بلورهای کوارتز برخورد کنید، حتی دوتای آن‌ها را شبیه هم نخواهید یافت.
کوارتز کاملاً خالص، بی‌رنگ و شفاف است. اما بسیار کم اتفاق می‌افتد که کوارتز، خالص باشد و ناخالصی‌های مختلفی در زمان تشکیل با آن همراه می‌شوند و رنگ‌های مختلفی به این کانی می‌دهند. اندازه و میزان کامل بودن شکل بلور کوارتز، نشانه سرعت انجماد و تشکیل این کانی است. یعنی، هرچه محلول محتوی آن کندتر سرد شود، بلور درشت‌تر و زیباتری پدید خواهد آمد.
باآنکه کوارتز به‌نوبه خود مقاوم است، وقتی با سیلیکون مخلوط شود، یک قطعه الکتریکی پرقدرت را حاصل می‌آورد. چنین قطعه‌ای را امروزه در کامپیوتر، تلفن، تلویزیون، استریو، و اسباب‌بازی‌های کامپیوتری به کار می‌برند.
در سال 1880، ژاک و پیر کوری تصمیم گرفتند آزمونی را روی کوارتز انجام بدهند. بنابراین، برش نازکی از این کانی تهیه کردند و یک ورقه نازک قلع را به دو طرف آن چسباندند. سپس، این مجموعه را در دستگاهی قراردادند که ورقه‌های قلع را به دو طرف کوارتز فشار می‌داد. فشار باعث رانده شدن اندکی از بارهای الکتریکی به‌سوی کوارتز می‌شد. این پدیده، پیزوالکتریسیته نام دارد (پیزو در زبان یونانی به معنای فشار است). با این ترتیب، بلور کوارتز می‌توانست بارهای الکتریکی تولید کند، که علت آن‌هم وجود لایه‌های فشرده قلع بود. دانشمندان در دهه 1920 دریافتند که از این خاصیت کوارتز می‌توانند در ساختن ساعت استفاده کنند. امروزه هم در بیشتر ساعت‌ها بلور کوارتز کار گذاشته‌شده است. اگر بلور کوارتز توسط یک باتری شارژ شود، در هر ثانیه 32 هزار و 500 بار به لرزه درخواهد آمد!
